Rechters weigeren nog langer mensen te gijzelen voor boetes. Ze hebben genoeg van het automatisme waarmee de gijzelingsverzoeken én de boetes worden gegenereerd. Rechters keren zich daarmee tegen de omvangrijke gijzelingspraktijk van het OM. Vorig jaar diende het OM 130.000 gijzelingsverzoeken in; het uiterste dwangmiddel voor mensen die hun boetes niet betalen.

Kantonrechters wijzen inmiddels naar schatting 95 procent van alle gijzelingsverzoeken af, zegt de Raad voor de Rechtspraak op grond van een rondgang langs rechters begin dit jaar. Een expertgroep van kantonrechters heeft onlangs alle collega’s een aanbeveling gedaan om de lijn te volgen van de Amsterdamse rechtbank. Die wijst alle gijzelingsverzoeken af en roept ook geen mensen meer op voor de zitting.

Gijzeling is bedoeld voor mensen die hun boetes niet wíllen betalen, niet voor mensen die dat niet kunnen. En uit de dossiers die de rechters van het OM krijgen, is volgens de meeste rechters niet op te maken of er sprake is van betalingsonwil of van betalingsonmacht. Het zijn veelal dunne, automatisch uitgedraaide verzoekschriften van een paar velletjes. De Amsterdamse rechter Liedeweijde Voetelink:

“Ik heb nog nooit een dossier gezien op grond waarvan je kunt aannemen dat mensen boetes niet wíllen betalen.”

Als mensen op de zitting kwamen, bleek vaak dat ze niets konden betalen, zegt Voetelink. Ze zaten bijvoorbeeld in schuldsanering, of er was al beslag gelegd op hun uitkering.

ONVREDE GROEIDE NA TOENAME AANTAL GIJZELINGSVERZOEKEN

De onvrede onder de rechters is gegroeid nadat het aantal gijzelingsverzoeken sterk toenam in 2012. In dat jaar vorderde het OM 70.000 gijzelingen, in 2013 waren dat er 162.000. In 2014 werd 130.000 keer gijzeling gevorderd. De toename komt doordat het OM zelf meer strafzaken met een boete mag afdoen, en door de 100-procentscontroles van de Rijksdienst voor het Wegverkeer. Voor alle voertuigen die niet gekeurd of verzekerd zijn, wordt dan automatisch een boete gemaakt.

De controles worden meerdere keren per jaar gehouden, waardoor boetes zich opstapelen als mensen niet ingrijpen. Als mensen niet betalen, volgen bovendien flinke, automatische verhogingen: 50 procent na 8 weken, en 100 procent als je dat ook niet betaalt. De Rotterdamse kantonrechter Wim Wetzels ziet ze vaak langskomen:

“Boetes voor niet verzekerd zijn van 390 euro die na verhogingen zijn opgelopen tot 1.170 euro.”

Nog steeds zorgen om gijzeling wegens openstaande boetes

Het OM verdedigt de praktijk van de registercontroles. Het aantal onverzekerde voertuigen is sinds 2011 teruggelopen van 240.000 naar minder dan 100.000, en dat aantal daalt nog steeds. Wel is het OM bezig zijn incassopraktijk te veranderen. Er is een wetsvoorstel in voorbereiding om meer betalingsregelingen mogelijk te maken, en er worden al sinds vorig jaar dergelijke regelingen aangeboden aan zogeheten ‘schrijnende gevallen’.

Ook wordt gewerkt aan een gijzelingsverzoek ‘nieuwe stijl’, waarin meer informatie staat over de financiële positie van de schuldenaar. Eind deze maand wordt een aantal van deze verzoeken behandeld. Ook zou beter gekeken gaan worden in welke gevallen gijzeling op zijn plaats lijkt.

 

7 april 2015, door het NRC, Elsje Jorritsma